گروپ علوم اعصاب و برنامه درسی
مقدمه
علوم اعصاب یکی از جوان‌ترین، و در عین حال پویاترین و جذاب‌ترین قلمروهای معرفتی است که به مطالعه ساحتمان و کارکرد سیستم عصبی انسان در سطح سلولی و سیستمی می‌پردازد. در پرتو ظهور روش‌های نوین تصویربرداری عصبی، این دانش نوین طی دهه‌های گذشته به شکل شگفت انگیزی رشد نموده است. روش‌های نوین مطالعه مغز امکان فوق‌العاده‌ای برای پژوهشگران فراهم ساخته‌اند که بتوانند ساختار و کارکرد مغز در حال فعالیت را در کودکان وبزرگسالان سالم مطالعه کنند و اطلاعات ارزشمندی در این ارتباط عرضه نمایند. در پرتو بهره‌گیری از این فناوری‌های پیشرفته تصویربرداری عصبی، مقدار اطلاعات تولید شده درباره کارکرد مغز در دو دهه اخیر چندین برابر شده‌است؛ به طوریکه دهه ۱۹۹۰ از طرف دولتمردان ایالات متحده تحت عنوان «دهه مغز» نامگذاری شد. یافته‌های اخیر پژوهشگران درباره چگونگی کارکرد مغز و رشد آن در چرخه حیات به پیدایش موجی از بینش‌های جدید درباره موضوعاتی همچون تفکر، حافظه، هیجان، انگیزش، یادگیری، و رشد منجر شده است. این بینش‌ها برعلوم اجتماعی سایه انداخته و تا اندازه‌ای موجب تجدید‌نظر در تبیین‌های موجود از مسائل و موضوعات اجتماعی و تربیتی شده است. این تحولات در روان‌شناسی بیشترین تاثیر را برجای نهاده و موجب پیدایش قلمرو علمی جدید «علوم اعصاب شناختی» شده است. در حوزه علوم اجتماعی نیز قلمروی تازه به نام «علوم اعصاب اجتماعی» پیدایش یافته که به مطالعه تاثیرات متقابل شرایط اجتماعی و مغز بر یکدیگر می‌پردازد. همچنین علوم اعصاب به صورت فزاینده‌ای در عرصه علم اقتصاد و سایر علوم اجتماعی از قبیل ارتباطات، علوم سیاسی و جامعه‌شناسی نیز سهیم شده است.
ضرورت
در دهه‌های اخیر بهره‌گیری از دانش و پژوهش علوم اعصاب در حوزه علوم تربیتی گسترده‌تر از سایر قلمروها نمود یافته است. مطالعات اخیر انجام شده به وسیله فنون تصویربرداری مختلف، اطلاعات ارزشمندی درباره چگونگی یادگیری و رشد مغز در اختیار مربیان قرار داده است که آنان را به تلاش در راستای استنتاج و استخراج اصول و دلالت‌های تربیتی معتبر از مبانی عصب شناختی یادگیری و آموزش، و برقراری یک پیوند مستحکم بین دو قلمرو تربیت و علوم اعصاب ترغیب نمودهاست. نتایج تلاش‌های پژوهشگران در این عرصه به پیدایش دیسیپلین نوپایی تحت عنوان «عصب شناسی تربیتی» منجر گردیده است که به مطالعه مسائل و موضوعات مرتبط با یادگیری و تربیت از یک منظر بین‌رشته‌ای می‌پردازد. در مجموع می‌توان گفت که عصب‌شناسی تربیتی دانش میان‌رشته ای مرکب از علوم اعصاب، علوم شناختی، روان‌شناسی، و علوم تربیتی است که رسالت اساسی آن ایجاد یک بنیاد مسستحکم پژوهشی برای تربیت است و به مطالعه دلالت‌ها و کاربردهای علوم اعصاب درنظریه، سیاست و عمل تربیتی- پداگوژی و برنامه درسی- می‌پردازد. در طول دو دهه گذشته تلاش های زیادی جهت تاسیس و ارتقای این دانش بین‌رشته‌ای در برخی از دانشگاه‌های معتبر در سراسر دنیا صورت گرفته است. همچنین در حال حاضر، برخی از سازمان‌ها، موسسات و انجمن های علمی در جهت معرفی و ارتقا این دانش جدید به فعالیت می‌پردازند که از جمله آنها می توان به مراکز و گروههای زیر اشاره کرد:
· گروه مطالعاتی مغز، علوم اعصاب و تربیت وابسته به انجمن پژوهش‌های تربیتی آمریکا
http://www.aera-brain-education.org/))
· گروه مطالعاتی علوم اعصاب و تربیت وابسته به انجمن اروپایی مطالعات یادگیری و آموزش
(http://www.earli.org/special_interest_groups/22._Neuroscience_and_Education)
· جامعه بین المللی مغز، ذهن، و تربیت
· مرکز علوم اعصاب و تربیت دانشگاه کمبریج
(http://www.cne.psychol.cam.ac.uk/)
· مرکز مطالعات عصب شناسی تربیتی
(http://www.educationalneuroscience.org.uk/events.html)
· موسسه عصب‌شناسی تربیتی: کاربرد پژوهش مغز در تدریس و یادگیری
(http://www.theneuroeducationinstitute.com/)
· شبکه پژوهشی عصب‌شناسی تربیتی دانشگاه بریستول
(http://www.neuroeducational.net/)
با توجه به آنچه که گفته شد،کاملا روشن است که تاسیس گروه عصب‌شناسی تربیتی در کنار سایر گروههای مطالعاتی انجمن مطالعات برنامه درسی ایران برای همراه شدن و همگام شدن با دانش جهانی در این عرصه با تاکید بر بهره‌گیری از قابلیت های آن در بهبود برنامه های درسی مدارس ضرورتی انکار ناپذیر است.
اهداف
۱٫ فراهم نمودن زمینۀ تعامل و مشارکت سازنده و واقعی بین دانشمندان و پژوهشگران علاقمند به پیوند بین علوم اعصاب و تربیت برای بهره‌گیری از دلالت‌های بالقوه علوم اعصاب در برنامه درسی و آموزش
۲٫ تدوین منابع منتشر شده در حوزه عصب شناسی تربیتی و معرفی آنها به جامعه تربیتی کشور
۳٫ فراهم نمودن زمینه تاسیس رشته عصب شناسی تربیتی و تلفیق مبانی عصب شناحتی تربیت در برنامه های درسی علومتربیتی وتربیت معلم
۴٫ طراحی و اجرای پژوهش‌های بنیادی و کاربردی در راستای فهم مبانی و اصول عصب شناسی تربیت و مطالعه نقادانه محصولات تولید شده در این حوزه
۵٫ برگزاری نشست‌ها، سخنرانی‌ها و دوره‌های آموزشی آشنایی با اصول و راهبردهای تربیتی برخاسته از مبانی عصب شناسی تربیت در مراکز تربیت معلم، دانشگاه‌ها و مدارس در راستای فهم بهتر مبانی علمی هنر تدریس
برنامه‌های سالیانه گروه
۱٫ ایجاد تعامل و همکاری سازمان یافته با پژوهشکده علوم شناختی برای تدوین و اجرای طرح های پژوهشی میان رشته ای در حوزه مطالعات عصبی- تربیتی
۲٫ برگزاری سخنرانی های علمی با دعوت از متخصصین رشته های علوم شناختی، علوم اعصاب و علوم تربیتی در نشست‌های ماهانه انجمن برنامه درسی ایران و پژوهشکده علوم شناختی
۳٫ برگزاری کارگاه آموزشی در خصوص مبانی و اصول عصب شناسی برنامه درسی در حاشیه همایش‌های سالانه انجمن مطالعات برنامه درسی ایران و کنفرانس های بین المللی پژوهشکده علوم شناختی
4. سفارش ترجمه و تالیف کتاب و مقاله در حوزه مطالعات عصب شناسی تربیتی
۵٫ ایجاد ارتباطی سازمان یافته با گروههای طراحی و تدوین برنامه های درسی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی به منظور معرفی اهمیت مبانی عصب شناختی برنامه درسی و چگونگی تلیفق آن با سایر مبانی آن
۶٫ همکاری با گروه با علایق ویژه روش شناسی پژوهش تربیتی برای برگزاری کارگاه های آموزشی و سخنرانی های علمی در حوزه روش شناسی پژوهش در عصب شناسی تربیتی
اعضا
۱٫ دکتر محمود مهرمحمدی (دکترای برنامه ریزی درسی واستاد دانشگاه تربیت مدرس)
۲٫ دکتر علی نوری (دکترای برنامه ریزی درسی و استادیار دانشگاه ملایر)
۳٫ دکتر پونه حشمتی(دکترای علوم اعصاب شناختی و استادیار پژوهشکده علوم شناختی)
۴٫ دکترمحمود تلخابی دکترای فلسفه آموزش و پرورش و استادیار پژوهشکده علوم شناختی)
۵٫ دکترابراهیم طلایی( دکترای تکنولوژی آموزشی و استادیار دانشگاه تربیت مدرس)
۶٫ علی زند قشلاقی (دانشجوی دکترای برنامه ریزی درسی دانشگاه تربیت مدرس)
ارائه دهنده: علی نوری، دانش آموخته تربیت مدرس
email: alinooripo@gmail.com