مدیر سیگ مطالعات عصب‌شناسی تربیتی مطرح کرد؛
ضرورت ترویج دانش علوم اعصاب و ارتباط آن با برنامه درسی
مدیر سیگ مطالعات عصب‌شناسی تربیتی گفت: دانش علوم اعصاب به عنوان یکی از مبانی اصلی برنامه درسی از این پتانسیل برخوردار است که بتواند برنامه درسی را راهنمایی کند؛ پس ضروری است که این دانش، کاربردهایش و ارتباطش با برنامه‌ریزی درسی فهمیده و شناخته شود و دانش تولید شده در این حوزه ترویج شود.
دکتر علی نوری در گفت‌وگو با انجمن مطالعات برنامه درسی ایران پیرامون معرفی سیگ «عصب‌شناسی تربیتی» و اهداف و رسالت‌های آن اظهار کرد: طرح پیشنهادی این گروه با عنوان علوم اعصاب و برنامه درسی در تاریخ ۷ تیر ۱۳۹۱ برای تاسیس مورد تصویب هیات مدیره انجمن وقت رسید و از آن زمان به بعد با همین عنوان «علوم اعصاب و برنامه درسی» به فعالیت‌های خود ادامه داده است. گاهی اوقات با عناوین دیگری مانند «علوم اعصاب تربیتی» یا «مطالعات عصبی تربیتی» هم شناخته شده است.
وی ادامه داد: در مورد چرایی تاسیس این گروه باید بگویم که همانطور که در طرح پیشنهادی تاسیس گروه هم عنوان شده، بخشی از دانشی که اخیرا در حوزه علوم اعصاب تولید می‌شود، در مورد فرایندهای شناختی است؛ اینکه یادگیری چه هست و چگونه اتفاق می‌افتد، حافظه چگونه شکل می‌گیرد، حل مسئله چگونه اتفاق می‌افتد و… .دانشمندان علوم اعصاب این‌ها را با توجه به کارکرد و ساختار سیستم عصبی انسان بررسی می‌کنند. بنابراین زمینه‌هایی برای اتصال بین علوم اعصاب و برنامه‌ریزی درسی وجود دارد چون برنامه‌ریزی درسی هم دنبال پرورش یادگیرندگان و پرورش فرایندهای ذهنی یادگیرندگان میباشد یعنی یادگیری، حافظه، توجه و هیجان هدفی هست که نظام‌های آموزشی دنبال می‌کنند. می‌توانیم بگوییم تعلیم و تربیت یعنی تغییر رفتار و ذهن افراد و وقتی ذهن و رفتار افراد تغییر می‌کند، مطابق با آن ارزش‌ها و جهان‌بینی‌ها و ایدئولوژی‌های خاصی که به آن‌ها پایبند هستیم نیز تغییر می‌کند و اصطلاحا می‌گوییم که افراد را تربیت کرده‌ایم.
دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه ملایر تصریح کرد: در گذشته برای اینکه شرایط ایجاد تغییر ذهن و رفتار را بتوانیم بهتر فراهم کنیم، معمولا سراغ نظریه‌های روان‌شناسی می‌رفتیم و با توجه به آزمایش‌هایی که آنجا انجام شده بود و دانش و بینش و نظریه‌های یادگیری و رشد در اختیار ما قرار داده بودند، این شرایط را آماده می‌کردیم. اکنون علوم اعصاب هم در این زمینه کمک می‌کند یعنی علوم اعصاب هم به کمک روان‌شناسی آمده و در فهم یادگیری و رشد به طور خاص شناخت بیشتری را به ما عرضه می‌کند. طبیعی هست که این شناخت هم به عنوان یکی از شناخت‌های ارزشمند باید موردتوجه قرار گیرد.
نوری خاطرنشان کرد: بنابراین در کنار مبانی دیگر برنامه درسی از جمله روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، اقتصاد، فناوری و تاریخ، حتما زیست‌شناسی و به طور خاص علوم اعصاب هم می‌تواند پیام‌های روشنی داشته باشد و این دانش هم به عنوان یک علم توصیفی و به عنوان یکی از مبانی اصلی برنامه درسی از این پتانسیل برخوردار است که بتواند برنامه درسی را راهنمایی کند البته به عنوان یک مبنا در کنار سایر مبانی و نه به عنوان تنها مبنا. پس ضروری بود که این دانش، کاربردهایش و ارتباطش با برنامه‌ریزی درسی فهمیده و شناخته شود و دانش تولید شده در این حوزه ترویج شود.
مدیر سیگ مطالعات عصب‌شناسی تربیتی افزود: ما درنظر داشتیم تا با تاسیس این گروه یک ارتباط واقعی و گفت‌وگوی سازنده بین دانشمندان و پژوهشگران حوزه علوم اعصاب و اندیشمندان و پژوهشگران حوزه برنامه درسی شکل بگیرد؛ چون به نظر می‌رسد که نخستین قدم برای بهره‌گیری از دانش علوم اعصاب در حوزه برنامه درسی رسیدن به یک زبان مشترک است و برای رسیدن به این زبان مشترک ما باید با همدیگر وارد گفت‌وگو شویم. برای رسیدن یه این هدف ما کارهای مختلفی را انجام دادیم مثلا از سخنرانان علوم اعصاب و برنامه درسی باهمدیگر دعوت کردیم که در یک زمینه و موضوع مشخصی گفت‌وگو کنند یا سعی کردیم کارهای مشترکی که به این شکل بین متخصصین دو حوزه به صورت بین‌رشته‌ای انجام شده را منتشر و به مخاطبان معرفی کنیم.
وی گفت: اینکه ما بتوانیم منابع منتشر شده در حوزه علوم اعصاب تربیتی را به جامعه تربیتی کشور معرفی کنیم یکی دیگر از اهدافی بوده که یه صورت جدی آن را پیگیری کردیم و به شکل گسترده‌ای مقاله‌ها و کتاب‌های منتشر شده در این حوزه پیوسته در کانال و پیج گروه در اینستاگرام به مخاطبان عزیز معرفی شده و تقریبا شاید بگویم که تاکنون تمام منابعی که در این حوزه منتشر شده به خوانندگان حوزه اعصاب و علوم تربیتی معرفی شده است.
نوری ادامه داد: همچنین یکی دیگر از اهداف تاسیس این گروه این بوده که مبانی عصب‌شناختی تعلیم و تربیت در برنامه درسی علوم تربیتی و تربیت معلم تلفیق شود. این هدف به صورت صحیح شاید تحقق پیدا نکرده یعنی ما انتظار داشتیم که به نوعی در رشته‌های علوم تربیتی و تربیت معلم، درسی به عنوان مبانی عصب‌شناختی یادگیری و تربیت گنجانده شود که هنوز این اتفاق نیفتاده ولی خوشبختانه به صورت ضمنی وارد دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی شده و ما می‌بینیم که بعضی دانشگاه‌ها حتی اقدام به تاسیس رشته علوم اعصاب تربیتی کرده‌اند. ما هم در این زمینه سخنرانی‌هایی داشتیم، کتاب‌ها و مقاله‌هایی که در این زمینه منتشر شده را در اختیار مخاطبان قرار دادیم و به صورت های مختلف راهنمایی کردیم که چگونه می‌تواند این تلفیق اتفاق بیفتد.
دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه ملایر بیان کرد: هدف بعدی ما این بوده که پژوهش‌هایی که در حوزه رابطه بین علوم اعصاب و برنامه درسی وجود دارد را راهنمایی کنیم و در این زمینه محصولاتی که تولید شده را ارزیابی کنیم یا محصولاتی که می‌توانیم چه در حوزه نرم افزار آموزشی و چه بسته‌های آموزشی دیگر و به شکل آنلاین یا آفلاین تولید کنیم را در اختیار مخاطبان قرار دهیم. خوشبختانه در این هدف ستاد علوم شناختی هم همکاری کرده، بعضی برنامه‌ها تولید شدند شاید بتوانم بگویم یکی دو مورد از این برنامه‌ها را بنده تولید کردم. آخرین برنامه‌ای که تولید شده، برنامه‌ای با عنوان «عصب تربیت معلم» هست. این برنامه نوعی برنامه درسی هست که برای معلمان و دانشجو معلمان طراحی شده و به آن‌ها یاد می‌دهد که چگونه با پایه عصب‌شناختی یادگیری و آموزش آشنا شوند.
وی گفت: هدف آخر ما هم این بوده که بتوانیم نشست‌ها، سخنرانی ها و دوره‌های آموزشی برگزار کنیم تا افراد بهتر بتوانند با مبانی علمی هنر تدریس آشنا شوند که این کار را هم خوشبختانه انجام دادیم و توانستیم چند کارگاه آموزشی برگزار کنیم و در آن کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی متعدد، شرکت‌کنندگان با همین بحث‌ها آشنا شدند.
مدیر سیگ عصب‌شناسی تربیتی عنوان کرد: تا سال ۹۶ و اوایل سال ۹۷ قبل از اینکه بیماری کرونا به شکل پاندمیک آن گسترش پیدا کند ما همچنان به صورت ماهیانه نشست و سخنرانی داشتیم یعنی از سال ۹۱ تا ۹۷ چندین سخنرانی و نشست به طور متوسط هر دوماه سه ماه یک بار برگزار می‌کردیم و بعد از آن هم خلاصه سخنرانی‌ها در وبلاگ گروپ و کانال گروه منتشر شده است؛ این سخنرانی‌ها هم متمرکز بر موضوعاتی بودند که مشترک علوم اعصاب و برنامه درسی هستند. لذا این‌ها اهدافی بوده که گروه به دنبال آن‌ها بوده است.
وی افزود: این فعالیت‌ها تا سال ۹۷ به شکل فیزیکی و حضوری پیگیری می‌شد ولی بعد از آن به صورت مجازی و از طریق کانال سیگ و پیج اینستاگرام سیگ ادامه پیدا کرد. اکنون در کانال علوم اعصاب تربیتی به صورت پیوسته هر هفته معرفی کتاب، مقاله و شخصیت‌های تاثیرگذار در این حوزه، ویدئوهای آموزشی موثر، عکس‌نوشته و یادداشت‌هایی که اغلب توسط بنده در این زمینه نوشته شده را داریم؛ البته دیگر همکاران هم در این زمینه با ما همکاری می‌کنند. ما در حال تولید محتوا در کانال هستیم؛ یعنی به این شکل نیست که مطالبی که در کانال‌ها و نشریات و مکان‌های دیگر منتشر می‌شوند را بازنشر دهیم. ما خود محتوا می‌سازیم، تولید می‌کنیم و محتواهای تولید شده هم تلفیقی از مبانی علمی و به ویژه عصب‌شناختی آموزش هست که در تلفیق با دانش برنامه درسی و سایر مبانی برنامه درسی ساخته می‌شود.
نوری بیان کرد: به نظر می‌رسد که در آینده هم ما به همین ترتیب کار را پیش ببریم؛ البته قابل پیش‌بینی نیست و ممکن است شرایط تغییر کند و زمینه همکاری بیشتر با انجمن فراهم شود و ما حضور پررنگ‌تری در برنامه‌های دیگر انجمن هم داشته باشیم. اما پیش‌بینی می‌شود وضعیت در آینده به همین منوالی که می‌بینید باشد.
دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه ملایر در خصوص ارزیابی وضعیت کلی سیک عصب‌شناسی تربیتی عنوان کرد: به طور کلی اگر من به عنوان یک ارزشیاب درونی یعنی کسی که خودش این گروه را مدیریت می‌کند بخواهم ارزیابی کنم که چقدر در رسیدن به اهداف گروه موفق بودیم، طبیعتا به نظرمن عملکرد گروه خوب بوده هم در برگزاری نشست‌ها و سخنرانی‌ها و هم در تولید خبرنامه. ما تاکنون ۳ خبرنامه منتشر کردیم که هنوز هم آن خبرنامه‌ها توسط بعضی افراد خوانده می‌شوند و به آن‌ها ارجاع داده می‌شود. از طرفی دیگر و به طور کلی هدف ما این بوده که دانش و پژوهش علوم اعصاب در حوزه برنامه درسی را گسترش دهیم که به نظرم با توجه به شرایط و امکاناتی که در اختیار داشتیم، خوب عمل کردیم. البته بهتر است ارزشیابی از بیرون از گروه هم انجام شود. من پیشنهاد می‌کنم که انجمن برای همه سیگ‌ها چنین ارزشیابی‌ای را انجام دهد و پرسشنامه کوتاهی که حدود ۱۰ سوال پاسخ بسته داشته باشد را تهیه کند و در آن از افرادی که عضو گروه هستند بپرسد چقدر این گروه در پیشبرد برنامه‌هایش موفق بوده است. خود اهدافی که در گروه عنوان شده می‌تواند سوالات انجمن باشد که نوعی بازخورد هم به مدیران گروه ها داده شود.
وی در خصوص معرفی اعضای سیگ اضافه کرد: در حال حاضر در سیگ عصب‌شناسی تربیتی ۶ نفر شورای علمی سیگ هستیم؛ آقای دکتر محمود مهرمحمدی، آقای دکتر محمود تلخابی بازنشسته دانشگاه فرهنگیان که به طور خاص در حوزه علوم شناختی هم کار می‌کنند و با ایشان در ارتباط هستیم، آقای دکتر ابراهیم طلایی دانشیار دانشگاه تربیت مدرس هستند و با ایشان هم در ارتباطیم، آقای علی زند قشلاقی که آن زمان که گروه تصویب شد دانشجوی دکتری برنامه درسی بودند ولی اکنون قطعا فارغ‌التحصیل شدند و خانم دکتر پونه حشمتی دکترای علوم اعصاب شناختی. در حال حاضر بیشترین مشورت در مورد فعالیت‌های گروه از طرف دکتر مهرمحمدی هست و ایشان به شکل‌های مختلفی به گروه کمک می‌کنند.
نوری پیرامون امکان عضویت در سیگ عصب‌شناسی تربیتی بیان کرد: اگر کسی سابقه فعالیت در این زمینه را داشته باشد و بتواند این فعالیت‌ها را ادامه دهد حتما می‌تواند به عنوان عضو جدیدی به ما اضافه شود و یا جایگزین اعضای قبلی شود. در این مورد می‌توان با اعضای هیات مدیره انجمن صحبت کرد؛ فردی که پیشنهاد می‌شود طبیعتا باید سابقه کار در این حوزه را داشته باشد و همچنین علاقه زیادی داشته باشد که بتواند بخشی از فعالیت‌های گروه را ادامه دهد. من هم قطعا خوشحال می‌شوم و استقبال می‌کنم. گروهی با عنوان گروه «ذهن، مغز و تربیت» در پژوهشکده علوم شناختی وجود دارد که آن گروه مرتبط‌ترین رشته با گروه ماست. اگر زمانی قرار باشد ارتباط گرفته شود باید با پژوهشکده علوم شناختی هماهنگی ایجاد شود و اعضای گروه معرفی شوند و همچنین اعضای گروه ما هم به آن‌ها معرفی شوند و به این ترتیب این ارتباط می‌تواند برقرار شود. من سعی می‌کنم این ارتباط را برقرار کنم اما طبیعی است که انجمن هم به عنوان یک نهاد رسمی می‌تواند در این زمینه نقش مؤثرتری داشته باشد.
