دکتر غلامعلی حدّاد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و مدیر گروه واژه‌گزینی، در ابتدای این مراسم اظهار کرد: هدف این همایش تقاضای همکاری با انجمن‌های علمی برای واژه‌گزینی در حوزه‌های تخصصی است.
وی افزود: داشتن زبان فارسی علمی ازنظر ما یک وظیفهٔ ملی محسوب می‌شود و زبان فارسی، در کنار دین اسلام، ارکان هویت ملی ما هستند. زبان فارسی وسیلهٔ ارتباط ما با هم‌وطنان و همهٔ گذشتگان و آیندهٔ فرهنگ ماست. ما نمی‌توانیم این زبان را حفظ کنیم مگر اینکه پابه‌پای تحولات علمی، آن را پیش ببریم.
مدیر گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه گفت: گاهی گفته می‌شود چه اشکالی دارد در حوزهٔ علم از زبان خارجی استفاده کنیم. من اشکالات آن را عرض می‌کنم. در دنیای امروز، مرز قاطعی برای بیان زبان عمومی و زبان علمی وجود ندارد. بعضی از اصطلاحات که مخصوص حوزه‌های علمی است به کوچه و بازار سرایت نمی‌کند، اما بسیاری از اصطلاحات علمی میان حوزه‌های علمی و عموم مردم مشترک است.
دکتر حدّاد عادل ادامه داد: ما اگر اجازه دهیم کلمات خارجی همان طور که فرنگی‌ها به کار می‌برند وارد زبانمان شود، چه اتفاقی می‌افتد؟ اولاً زبان ما ملغمه‌ای از زبان‌های بیگانه و فارسی می‌شود که نخستین لطمهٔ آن از دست رفتن موسیقی زبان است. زبان فارسی آهنگ و موسیقی‌ای دارد که حاصل موسیقی تک‌تک کلمات است؛ اما کلمات بیگانه همانند هلی‌کوپتر، کلماتی نیستند که با موسیقی زبان فارسی هماهنگ باشند. ولی زمانی که می‌آییم و به‌جای این کلمه از واژهٔ بالگرد استفاده می‌کنیم، درمی‌یابیم که زبان موسیقایی فارسی چقدر زبان آشنایی است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامهٔ مراسم اضافه کرد: لغات خارجی‌ای که وارد زبان فارسی می‌شوند ازنظر دستوری تیره و غیرشفاف هستند و مردم نمی‌توانند و نمی‌دانند با این کلمات چه معامله‌ای بکنند. گاهی نمی‌دانند واژهٔ بیگانه‌ای که به کار می‌برند، اسم است، صفت است، فعل است یا مصدر. درواقع نظام دستوری زبان به هم ریخته‌است.
دکتر حدّاد عادل با بیان اینکه بعضی از پزشکان در تمام سخنان خود از اصطلاحات خارجی استفاده می‌کنند، اظهار کرد: مثلاً گاهی پزشکان به‌جای واژه «درد» از «پِین» استفاده می‌کنند. اگر بی‌حساب به لغات خارجی اجازهٔ ورود دهیم، در مقیاس عمومی فرهنگ مشکل‌ساز است. درواقع، مردم ما باید بفهمند زبان آن‌ها توانایی علمی شدن را دارد، اما اگر به واژه‌های بیگانه در طول زمان مدام اجازهٔ ورود دهیم، اثر فرهنگی این روش جبران‌ناپذیر می‌شود و تحقیری در بنیاد این روش نهفته است که نمی‌شود آن را جبران کرد.
دکتر حدّاد عادل ادامه داد: ما ملتی هستیم که صدها هزار کتاب به زبان فارسی نگاشته‌ایم و روزگاری با همین زبان از هند تا اروپا و تمام عرصه‌های فرهنگی را تصرف کرده‌ایم. اینکه بگویند زبان فارسی علمی نیست، یک تحقیر بزرگ برای ما محسوب می‌شود. درواقع، زبان عربی هم امروز در معرض خطر است، اما آن‌ها سال‌هاست که ازلحاظ استقلال در برابر فرهنگ غربی واداده‌اند؛ بااینکه تعصب ابلهانه‌ای در نام‌گذاری خلیج فارس به نام خلیج عربی دارند، از اینکه ناوهای آمریکایی در خلیج فارس پر باشند، ابایی ندارند. اعراب ۵۰-۶۰ سال پیش در حفظ زبان عربی غیرت و حمیتی داشتند، ولی ما با پیشینهٔ غنی فرهنگی خود با آن‌ها قابل مقایسه نیستیم و کاری هم با آن‌ها نداریم.
دکتر حدّاد عادل در ادامه اضافه کرد: اگر زبان فارسی توانایی علمی شدن را نداشت تلاش ما عبث بود، درحالی‌که این‌گونه نیست. ما در بیست سال اخیر در فرهنگستان دانش جدیدی به نام واژه‌گزینی ایجاد کرده‌ایم و همکاران ما توانسته‌اند به سلسله‌ای از نرم‌افزارهای مفصل در این زمینه برسند.
به گفتهٔ دکتر حدّاد عادل، در حال حاضر حدود پنجاه گروه تخصصی کار واژه‌گزینی را در فرهنگستان زبان و ادب فارسی انجام می‌دهند و تا کنون هم بیش از ۳۵هزار معادل فارسی برای واژه‌های بیگانه به تصویب رسیده که در هشت دفتر انتشار یافته‌است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به سیاست جدید این فرهنگستان در برون‌سپاری کار واژه‌گزینی گفت: ما از انجمن‌های علمی می‌خواهیم که در کنار خدماتی که انجام می‌دهند گروهی را هم انتخاب کنند تا به کار واژه‌گزینی مبادرت کنند. ما سعی می‌کنیم نمایندگانی از فرهنگستان را در این گروه‌ها به کار بگیریم.
دکتر حدّاد عادل در پایان از تدوین دو کتاب حاوی واژگان مصوّب فرهنگستان در زمینه‌های علوم پزشکی و زیست‌شناسی خبر داد و گفت: هریک از این مجموعه‌ها حاوی بیش از هزار معادل واژه‌های غربی است که در قالب دو کتاب به چاپ رسیده‌است.
در ادامهٔ این مراسم خانم نسرین پرویزی، معاون گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نیز گزارشی از فعالیت‌های این گروه ارائه کرد و گفت: گروه واژه‌گزینی در سال ۱۳۶۹ در فرهنگستان راه‌اندازی شد ولی فعالیت خود را از سال ۱۳۷۴ شروع کرد.
وی از فعالیت ۶۶ گروه واژه‌گزینی شامل پنجاه گروه در فرهنگستان و شانزده گروه خارج از آن و آغاز فعالیت شش گروه دیگر در آیندهٔ نزدیک خبر داد و گفت: شورای علمی واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی هر هفته چهار جلسه تشکیل می‌دهد که در هریک از آن‌ها ۳۰ تا ۳۵ واژه و به‌عبارت‌دیگر، هفته‌ای ۱۲۰ تا ۱۵۰ واژه به تصویب می‌رسد.
خانم پرویزی از همکاری گروه واژه‌گزینی فرهنگستان با مؤسسهٔ استاندارد در تصویب واژه‌های معادل برای کلمات بیگانه و به‌کارگیری آن‌ها در برچسب کالاها افزود: ما همچنین عضو مؤسسهٔ اصطلاح‌شناسی جهانی هستیم و می‌توانیم از تجارب دیگر کشورها در معادل‌یابی واژه‌های بیگانه استفاده کنیم.
دکتر علیرضا مرندی، رئیس فرهنگستان علوم پزشکی، نیز در هم‌اندیشی انجمن‌های علمی و برون‌سپاری واژه‌گزینی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سخنانی اظهار کرد: علم طب خوشبختانه در سوابق تمدنی فرهنگ ما درخشش خاصی داشته‌است و تا همین چند صد سال پیش کتاب‌های بسیار بزرگی از بزرگان ما در دانشگاه‌های اروپایی تدریس می‌شد که موجب افتخار ماست.
وی با بیان اینکه شناخت سلامت علمی ما نیز به سلامت زبانی‌مان بستگی دارد، گفت: استفاده از واژه‌های فارسی به‌جای واژه‌های خارجی به ما اعتماد به نفس می‌دهد و هرچه بیشتر به استفاده از واژه‌های فارسی به‌جای خارجی واقف شویم، چراغ راه آیندهٔ ما روشن‌تر می‌شود.
دکتر مرندی در ادامه عنوان کرد: در دهه‌های اخیر کشورهای اروپایی در علوم پزشکی رشد چشمگیری داشته‌اند و همین مسئله باعث شده استادان کشور ما که در کشورهای آنان تربیت شده‌اند و از واژه‌های آنان استفاده کرده‌اند، آن واژه‌ها در ذهنشان حک و به اصطلاحات خاصی تبدیل شود که به مرور زمان مثل موریانه در فرهنگ فارسی ما رخنه کرده و ستون‌های آن را از بین می‌برد.
رئیس فرهنگستان علوم پزشکی درعین‌حال گفت: برخی پزشکان استفاده از واژه‌های بیگانه را برای خود یک پرستیژ تلقی می‌کنند و درواقع به دلیل اینکه جلوی پزشکان خارجی کم نیاورند، این کار را می‌کنند.
دکتر مرندی همچنین اضافه کرد: الزاماً نباید کار معادل‌یابی را از لغات فوق‌تخصصی شروع کنیم و بهتر است از لغاتی که خیلی مورد استفاده است، آغاز کنیم.
دکتر محمدعلی محققی، معاون آموزشی و رئیس کمیسیون‌های انجمن‌های علمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور، نیز در این هم‌اندیشی به نقل دو خاطره از خود در این باره پرداخت و گفت: یادم می‌آید سال ۱۳۵۴ که وارد دانشکدهٔ پزشکی شدم، استاد درس «تاریخ تمدن» ما یکی از تکیه‌کلام‌هایش به استهزا گرفتن کلمه فارسی در مورد یکی از واژه‌های پزشکی بود؛ حال‌آنکه امروز همهٔ ما می‌دانیم که کتابی که مورد بیشترین تفاسیر قرار گرفته، «قانون» ابن‌سیناست.
او سپس به ذکر خاطرهٔ دیگری از یکی از استادان خود در درس بالینی بیمارستان شریعتی پرداخت و دربارهٔ شرایط فعلی نشریات علمی‌ای که به زبان فارسی منتشر می‌شوند، صحبت کرد و از رقابت نادرستی که در میان پزشکان برای منتشر کردن مقاله‌های خود به زبان انگلیسی و فرانسه ایجاد شده‌است، گله کرد.
دکتر غلامعلی عکاشه، رئیس انجمن جراحان ارتوپدی و کارگروه واژه‌گزینی برون‌پذیر استخوان‌پزشکی، در موضوع «رابطهٔ فرهنگ عامه با فرهنگ پزشکی» به ایراد سخن پرداخت و دکتر رضا عطاریان، پژوهشگر ارشد گروه واژه‌گزینی، در موضوع«فرهنگ شلیمر، اثری پیش‌گام در واژه‌گزینی و فرهنگ‌نویسی تخصصی» سخنرانی کرد.
در پایان مراسم دکتر غلامعلی حدّاد عادل، سرکار خانم نسرین پرویزی، دکتر محمدعلی محققی و دکتر رضا منصوری، مدیر بخش برون‌سپاری فرهنگستان زبان و ادب فارسی، به پرسش‌های پزشکان و متخصصان حاضر در جلسه پاسخ دادند.
جمعه, آذر ۰۲, ۱۴۰۳
