سخنان دکتر محمود مهرمحمدی درباره کمیته مرکزی معلمان انجمن برنامه درسی ایران
آقای دکتر محمود مهرمحمدی، مشاور عالی کمیته مرکزی معلمان به توضیح و تفسیر اهداف مربوط به این کمیته و انتظارات حاصل از ایجاد آن پرداختند.
به گزارش انجمن مطالعات برنامه درسی ایران؛ در جلسه ای که با مدیریت آقای دکتر رحمت اله خسروی و ۱۵ نفر منتخب کمیته مرکزی معلمان تشکیل شده بود، معلمان به معرفی خود و شرح مختصری بر سبقه ی کاری‌شان پرداختند. سپس آیین‌نامه کمیته مرکزی معلمان که پس از ساعت ها نیازسنجی، تبادل نظر و بررسی هیئت مدیره انجمن مطالعات برنامه درسی به تصویب رسیده بود شرح داده شد. بعد از اظهار نظر برخی از اعضای کمیته، آقای دکتر مهرمحمدی ، مشاور عالی کمیته مرکزی معلمان به توضیح و تفسیر اهداف مربوط به این کمیته و انتظارات حاصل از ایجاد آن پرداختند.
دکتر مهرمحمدی عنوان کرد: از نظر من امشب شب عزیزی برای انجمن است و نقطه عطفی در تاریخ انجمن مطالعات برنامه درسی است به دلیل یک اتفاق بسیار مهم و استراتژیک که در انجمن افتاده و آن اتفاقی است به نام تشکیل کمیته مرکزی معلمان.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس افزود: در سال های گذشته دغدغه برقراری تعامل با کسانی که در مدرسه و در کلاس درس حضور دارند را داشتیم و همیشه فرض‌مان این بوده است که باید هم افزایی در بین کسانی که در حوزه آکادمیک، رشته برنامه درسی را دنبال می کنند و کسانی که در جبهه عمل و صف مقدم حضور دارند به وجود بیاید. اما در ادوار گذشته تا جایی که من می‌دانم انجمن طرح و برنامه مشخصی برای این هم افزایی نداشت. این کمیته در واقع معرف یک تلاش این چنینی است که امیدواریم موفق باشد. تلاش در جهت حرکت جدی به سمت این هم افزایی، یک اتفاق مهم در تاریخ انجمن مطالعات برنامه درسی است. حال این ایده کلی یعنی ایجاد هم افزایی بین کسانی که بیشتر اصحاب نظر تلقی می شوند با کسانی که بیشتر اصحاب عمل در عرصه تعلیم و تربیت تلقی می شوند چه طور قرار است، دنبال شود و این کمیته قرار است چه اقداماتی را انجام دهد؟
وی ادامه داد: من اینجا قبل از اینکه نظر خودم را در این زمینه عرض کنم باید تاکید کنم که آنچه می‌گویم یگانه ورژن یا یگانه تفسیر یا تنها کاری که می‌توان انجام داد، نیست. حتما کارهای دیگری را هم می توان انجام داد؛ من در این جلسه ایده خودم را که به نظرم در راستای همان هدفی است که عرض شد با شما به اشتراک می گذارم. قبل از اینکه ایده ی خودم را مطرح کنم تاکید می کنم که تقسیم بندی افراد به اصحاب عمل و اصحاب نظر را خیلی به صورت صفر و یک نمی بینم و به نظرم نباید دید. به ویژه اینکه در همین جمع ما به نام معلمان یعنی طلایه داران امر عمل تربیت، افرادی هستند که در عین حال تسلط خوبی به بحث نظر هم دارند و همزمان می توانند در گروه اصحاب نظر هم به رسمیت شناخته شوند. از طرف دیگر کسانی که بیشتر سبقه دانشگاهی دارند نیز می توانند آنچه در جریان عمل اتفاق می‌افتد را درک کنند. به هرحال این دسته بندی صفر و یکی نیست و نبایستی به مرزبندی تبدیل شود. اصلاً مرزی در کار نیست.
مهرمحمدی عنوان کرد: انجمن مطالعات برنامه درسی، نهادی را به نام کمیته مرکزی معلمان تاسیس کرده که به نظر من در این نهاد باید اتفاقی در این جهت بیفتد که دانش برنامه درسی را از یک دانش انتزاعی و تئوریک به یک دانش عملی و مفید در جهت گره گشایی از مشکلات و موانع تربیت به شکل مطلوب معرفی کند. در واقع کمیته مرکزی معلمان تشکیل شده با این هدف که انجمن می خواهد هم افزایی موردنظر را با کسانی که در صحنه و کلاس مدرسه حضور دارند و به تعلیم و تربیت می پردازند داشته باشد تا بتواند داشته‌های رشته مطالعات برنامه درسی را در کمال خضوع و تواضع به آنها عرضه کند و آن مقدار که این دانش می تواند برای دستیابی به یادگیری عمیق و دستیابی به تجربیات یادگیری پایدار و رشد و کمال متربیان راهگشا باشد، نقش ایفا کند.
وی افزود: برنامه درسی دانشی است که متعلق و در خدمت تعلیم و تربیت است. باید این حوزه دانش که تدوین و صورت بندی و مدون شده و شاید تا به حال مورد استفاده قرار نگرفته را عرضه کنیم تا سهمش را در تحول کیفی تربیت یا تحقق کمال انسانی ایفا کند. اما ما این ادعا را نداریم که تنها دانشی که در این راستا می تواند مورد استفاده قرار بگیرد دانش برنامه درسی است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با طرح سوالاتی، اظهار کرد: کمیته مرکزی معلمان دانش برنامه درسی را چگونه می تواند به صحنه عمل وصل کند؟ چگونه از ظرفیت های بالقوه برنامه درسی می توانیم استفاده کنیم و بین این نظریه ها و این ایده ها با مسائل و چالش‌ها ارتباط برقرار کنیم؟ مفاهیم و مباحثی که در بدنه دانش برنامه درسی وجود دارد چگونه می‌تواند به معلمان کشورمان کمک کند؟ پس این ایده، به صدا درآوردن دانش برنامه درسی یا بلند کردن صدای دانش برنامه درسی در صحنه کلاس های درس این دیار است یا تاباندن سیستماتیک نور دانش برنامه درسی بر مسائل و صحنه عمل تعلیم و تربیت.
مهرمحمدی گفت: به نظرم یکی از رسالت های اصلی این کمیته همین است و می‌تواند موجب تقویت فرایندهای تعلیم و تربیت ما شود و همچنین گره گشای بعضی از مسائلی که ما به کمک این دانش می توانیم به مصاف آنها برویم، باشد و هم باعث زنده شدن خود دانش برنامه درسی می شود. در واقع دانشی که در رشته برنامه درسی هست می تواند از دانش بی‌خاصیت یا دانش صرفا تئوریک به دانشی که واقعاً کاربردهایی دارد، تبدیل شود و می تواند گره گشایی کند. این یک منفعت دوجانبه است. با تلاقی دانش برنامه درسی با مسائل و محدودیت هایی که در جریان اجرای توام با فاعلیت و عاملیت برنامه درسی توسط معلمان وجود دارد، هم برنامه درسی به شکلی معقول تر عملیاتی یا برای مخاطبان احیا می شود و هم دانش برنامه درسی از آنچه که در جریان عمل هست منتفع می شود، پویایی پیدا می‌کند و در واقع حیثیت دانش هم به نوعی احیا می‌شود.
وی بیان کرد: برای اینکه این اتفاق بیفتد، این کمیته می‌تواند مسائل مبتلا به تعلیم و تربیت (محدودیت ها، موانع و مسائل) را شناسایی کند. یک پروژه می تواند همین باشد؛ در واقع این یک کلان پروژه است که از باب مقدمه باید بگوییم با این فهرست یا صورت بندی از موانع و محدودیت ها مواجهیم. حال درباره کدام موارد می توانیم با استفاده از دانش برنامه درسی حرف بزنیم؟ شناسایی این تهدیدها و محدودیت های آمیخته با عمل تعلیم و تربیت در واقع یک پروژه مهم است که به تفکیک دوره های تحصیلی می‌تواند اتفاق بیفتد؛ می تواند یک پروژه نیازسنجی باشد که برایش برنامه‌ریزی کنیم. آنگاه کمیته مرکزی معلمان باید به کار اصلی بپردازد. کار اصلی چیست؟ اینکه بگوید به مدد دانش برنامه درسی چه حرف‌هایی برای گفتن داریم؟ دانش مربوطه را به خدمت بگیریم و اگر راه حلی وجود دارد ارائه کنیم.
مهرمحمدی اضافه کرد: اگر این اتفاق بیفتد آن وقت ما تا حدود زیادی به اهدافی که برای کمیته مرکزی معلمان مد نظر بوده نزدیک شده‌ایم. در بعضی از موارد هم ممکن است واقعاً مستقل از مسئله ای که ممکن است به طور واقعی وجود داشته باشد یا محدودیتی که به طور واقعی در صحنه تعلیم و تربیت وجود وجود داشته باشد، ببینیم که آثار عملی و بالقوه مترتب بر مفهومی مانند برنامه درسی مغفول برای اصحاب عمل چیست و درباره اش بحث کنیم؛ به امید اینکه انعکاسی در صحنه عمل پیدا کنند و به نوعی پاسخگوی نیازهای پاره‌ای از کلاس های درس و معلمان ما باشد. پس می توانیم نقطه‌ی عزیمت به سخن درآوردن دانش برنامه درسی در ارتباط با صحنه عمل تعلیم و تربیت را بر شناسائی محدودیت های موجود و ابتلائات و محدودیت های واقعی قرار دهیم و هم می توانیم از خود دانش نظری آغاز کنیم و ذهن را به پرواز در بیاوریم و درباره آن آثاری که یک بخش یا یک جزء از مفاهیم رشته برنامه درسی برای صحنه عمل داشته باشد، بحث کنیم.
وی ادامه داد: من جایی پیشنهاد کردم که این فعالیت می‌تواند به شکل یک اثر مکتوب، فیزیکی یا دیجیتال، در بیاید که به عنوان مثال اسمش را هم «معلم نامه برنامه درسی» یا چیزی شبیه به این بگذاریم. اگر مورد قبول باشد می‌توان هر فصل معلم نامه برنامه درسی را منتشر کرد. اتفاقاتی که در حوزه دانش برنامه درسی می‌افتد برای حل مسائل مبتلابه در سطح کلاس‌های درس، محتوای «معلم نامه برنامه درسی» را تشکیل می‌دهد. یک کار دیگر یا فعالیت دومی را هم در کمیته مرکزی معلمان می‌توانیم سامان دهیم و آن اینکه اگر دوستان موافق باشند صدای معلمان درباره برنامه درسی رسمی یا قصد شده و ابلاغ شده که این صدا از جنس نقد و اصلاح است را به نام کمیته مرکزی به گوش متولیان برنامه ریزی درسی ایران و به ویژه در سازمان پژوهش برسانیم. در واقع یکی از وظایف کمیته مرکزی انجمن معلمان این می‌تواند باشد که این صدا های پراکنده را سامان دهد و آنها را بلندتر و رساتر به گوش مخاطبانش یعنی متولیان امر برنامه ریزی و سازمان پژوهش و ادارات کل آموزش و پرورش برساند؛ صداهایی که شاید اگر انجمن مطالعات برنامه درسی نمایندگی نکند و آنها سازمان‌دهی نکند، هم پراکنده باشد و هم جدی گرفته نشود.
مهرمحمدی بیان کرد: پس کمیته مرکزی معلمان انجمن مطالعات برنامه درسی ایران در این جهت هم می تواند فعالیت کند. خصوصا نقد و ارزیابی برنامه درسی را به نام کمیته مرکزی معلمان انجمن به گوش متولیان برساند. من زمانی فکر می کردم اگر این فعالیت‌ها در کمیته مرکزی معلمان دنبال شود ما باز ممکن است به لحاظ فرمی آن را در یک فصلنامه به نام مثلاً «مدرسه نامه» منتشر کنیم. بنابراین یک خروجی مشخص می توانیم برای این شکل از فعالیت در کمیته در نظر بگیریم که می تواند معلم نامه باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه در آیین نامه کمیته مرکزی معلمان هم مواردی آمده است، افزود: من در واقع تفسیر خودم را از آن چه که در این آیین نامه آمده عرض کردم. این آیین‌نامه محصول چندین جلسه بحث و تبادل نظر هیئت مدیره انجمن است که طبیعتاً باید مغتنم شمرده شود. اما معنایش این نیست که قابل تغییر و تصحیح نیست حتماً اینطور خواهد بود. من برای کمیته مرکزی معلمان شان غالب فکری قائل هستم تا شان اجرایی. شما در نقش اتاق فکر هم به آیین نامه و هم به اصل ایده نظر بیفکنید تا بتوانید از این جهت به شکل گیری و تکوین یک حرکت بس شایسته در انجمن کمک کنید. تشکیل کمیته مرکزی معلمان را همانطور که گفتم می‌توان یک نقطه ی عطف در انجمن مطالعات برنامه درسی دانست.
