اولین جلسه گروه مطالعاتی برنامه‌های درسی علوم و فناوری در سال ۸۹ در روز شنبه مورخ ۱۸/۲/۸۹ با حضور بیش از بیست نفر از علاقمندان و اعضای گروه در محل موسسه پژوهشی برنامه‌ریزی درسی و نوآوریهای آموزشی تشکیل شد. در این جلسه، ابتدا آقای دکتر وصالی عضو هیئت علمی دانشگاه شهید رجایی و از متخصصان حوزه آموزش علوم گرایش آموزش فیزیک، پیرامون ماهیت علم در آموزش علوم تجربی به ایراد سخنرانی پرداخته و سپس اعضای حاضر به هم اندیشی پرداختند. چکیده متن سخنرانی آقای دکتر وصالی در ادامه آمده است.
ماهیت علم در آموزش علوم
موضوع ماهیت علم در آموزش علوم مبتنی بر این پرسش اساسی است که "آموزش علوم یعنی آموزش چه چیزی و برای رسیدن به چه هدفی؟" در دیدگاه مرسوم هدف از آموزش علوم انتقال مفاهیم، ایده‌ها، حقایق، قوانین، و نظریه‌های علمی است. بنا به این دیدگاه معلم به عنوان دانای کل باید هر آن‌چه را می‌داند در لوح سفید ذهن دانش‌آموز حک کند. گرچه بنا به یافته‌های روانشناسی شناختی ذهن دانش‌آموز لوح سفید نیست و اصولاً هر انسانی دانش را در ذهن می‌سازد، کماکان این پرسش باقی است که "آن دانشی که قرار است از پس آموزش علوم دانش‌آموز در ذهن خود بسازد، چیست؟" به عبارت دیگر، همان پرسشی که در ابتدای این نوشته پرسیدیم. ماهیت علم چارچوب‌های نظری و عملی برای پاسخ به این پرسش را فراهم می‌کند.
ماهیت علم در آموزش علوم زمانی مطرح شد که بر اساس پیمایش‌های انجام گرفته در کشورهای پیشرفته کنشگران حوزه‌ی علم و فناوری، مانند سیاست‌گذاران علم وفناوری، متوجه شدند که مردم این کشورها درک نادرستی از علم دارند. برای مثال، بسیاری از مردم علم را با فناوری یکی می‌دانند؛ تصوری خطی و ساده‌انگارانه از علم و کار علمی دارند؛ یا، تمایزی بین علم ودانش قائل نیستند. این در حالی است که عامه در این کشورها با مفاهیم اساسی علوم گوناگون در طی آموزش عمومی آشنا می‌شوند. از سویی دیگر، آن توانمندی که قرار است آنها از طریق یادگیری علوم به‌دست آورده ودر زندگی روزمره‌ی خود به‌کار ببرند، در آنها به‌وجود نمی‌آید. در واکنش به این وضعیت و به دلیل جایگاه علم به عنوان "جزئی مهم از فرهنگ بشری" کنشگران حوزه‌ی آموزش علوم را به این نتیجه رساند که هدف از آموزش علوم این است که درک درست از علم در افراد به عنوان شهروند جهان امروز به وجود آورد. در این چارچوب، هدف این است که دانش‌اموز یاد به‌گیرد که "علم چیست؟"، "علم چطور کار می‌کند؟"، "عادات ذهنی دانشمندان چیست؟" به این معنا، باید به ماهیت علم در آموزش علوم به عنوان موضوعی کلیدی و اساسی در کلیه‌ی عرصه‌های این حوزه پرداخت.
ماهیت علم، به معنای حوزه‌ای برای مطالعه‌ی خود علم، حوزه‌ای بین رشته‌ای است که اساساً در چارچوب علوم انسانی قرار می‌گیرد. با توجه به جنبه‌های مختلف علم، ماهیت علم تلفیق، پیوند (hybrid) یا ترکیبی (synthesis) است از فلسفه‌ی علم، تاریخ علم، جامعه‌شناسی علم، و روانشناسی علم. در این نشست در باره‌ی جایگاه این حوزه‌ها در آموزش علوم و تأثیر آن در برنامه‌ی درسی، آموزش معلمان همراه با مصادق‌هایی از نحوه‌ی پیاده کردن ایده‌های آن صحبت خواهد شد.
سرفصل‌های صحبت:
– ماهیت علم و اهمیت آن در آموزش علوم
– عناصر تشکیل دهنده‌ی ماهیت علم
– مثال‌ها و مصداق‌هایی برای نشان دادن چگونگی پیاده کردن ماهیت علم در عمل
