سخنران:
دکتر ابراهیم طلایی
(عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس)
موضوع سخنرانی:
تغییر را احساس کنیم!
مطالعات طولی در علوم تربیتی: چهار "چ" ( چیستی، چرایی، چگونگی، چالش ها)
زمان:
۱۱ آبان ماه ۱۳۹۲
ساعت ۱۶:۳۰ الی ۱۸
محل برگزاری:
پل گیشا- دانشگاه تربیت مدرس- دانشکده علوم انسانی
چکیده سخنرانی:
تغییر نظام آموزش و پرورش، تغییر بنیادین آموزش و پرورش، تحول، سند تحول، تحول بنیادین آموزش و پرورش، و …، این عبارات احتمالاً عبارات دور از ذهنی نیستند و بیشتر علاقه مندان و متخصصان حوزه تعلیم و تربیت از بعد از انقلاب اسلامی و پیش از آن – و حتی در جامعه بین الملل علوم تربیتی- با این تعبیرات حداقل یک بار برخورد داشته اند. اما سوال این جاست:
· آیا فی الواقع تغییری رخ داده است؟ تحولی پدید آمده است؟
· تحولات و تغییراتی که اسناد تحولی به آنها اشاره می کنند، چگونه مرئی می گردند؟
· ماهیت تغییر و تحول در تعلیم و تربیت چگونه است و چگونه می توان آن را اندازه گرفت؟ تحلیل کرد؟ دنبال کرد؟
· چنین تحولاتی چگونه تحلیل و رصد می شوند؟
در این نشست دو ساعته درباره نوعی از پژوهش های تربیتی- با عنوان پژوهش های طولی- با هم گفتگو می کنیم که سوالات فوق را مخاطب قرار می دهد و از طریق پژوهش، جامه ای عملی، عملیاتی و تجربی برای نظر و نظریه های تربیتی و مدعاهای اسناد سیاست گزاری فراهم می نماید. جامعه ی پژوهشی و سیاستگزاران تربیت در ایران به پژوهش های طولی چندان – یا شاید بتوان گفت اصلاً- توجهی ننموده اند و شاید تبیین اصلی که میتوان ارائه داد این باشد که انجام مطالعات بلند مدت (یا همان طولی) در جامعه کوتاه مدت (یا به تعبیر دکتر کاتوزیان "جامعه کلنگی" در کتاب : ایران، جامعه کوتاه مدت) قاعدتاً میسر نیست یا مشتری ندارد. این در حالی است که چنین مطالعاتی در جوامع دیگر یا سالیانی است که شروع شده است و هم اکنون شرکت کنندگان در آن تحقیقات در دوران میان سالی و کهنسالی هستند و یا خیز مهمی در این حوزه برداشته اند. برخی از نمونه های سوالات تحقیقی که از طریق طرح پژوهش های طولی به آنها می توان پاسخ داد عبارتند از:
– اثربخشی کیفیت زیست در دوره حیاتی پیش از دبستان (تولد تا شش سالگی) بر رشد و بالیدن انسان در دوره نوجوانی، جوانی، میان سالی و کهنسالی او چیست؟
– تاثیر هر گونه تصمیم، سیاست و تغییر در برنامه های درسی، ساختارهای آموزشی و رویکردهای تربیتی بر زندگی تحصیلی، فردی، رشد اجتماعی-عاطفی افراد چیست؟ مثلاً تصمیم به جهش تحصیلی در یک دوره تحصیلی چه تاثیر بلند مدتی بر زیست اجتماعی و تحصیلی فرد دارد؟ تاثیر تغییر روند و الگوی تربیت معلم در پیش از خدمت و یا برنامه های رشد حرفه ای معلمان بر کیفیت آموزش معلم و عملکرد دانش آموزان در بلند مدت چیست؟ تاثیر بلند مدت و ماندگار رویکرد تلفیقی در برنامه درسی و مثال های دیگر.
– آیا ظرف سی سال گذشته، خروجی های آموزش و پرورش دیندار تر شده اند؟ دینداری یعنی چه؟ چگونه می توان اندازه گیری اش کرد؟ نقطه آغاز سی سال پیش کجا بوده است که الان خود را با آن بسنجیم؟
– روند رشد یا افول خلاقیت، مهارت های خود تنظیمی، خوی مطالعه و کتابخوانی، درک احساسات دیگران، غمخواری، مدیریت هوشمند زندگی، گرایش به کارآفرینی و نه گرایش به کار برای دیگران و … از نقطه ای آغازین تربیت رسمی (یعنی پیش دبستان ۱) تا خروج از آن چگونه ترسیم و تحلیل می گردد؟ نظام رسمی آموزش و پرورش – منهای نظام های تاثیر گذار دیگر- چه نقشی در پرورش یا سرکوب خلاقیت و پرسشگری فطری دانش آموز ۵ ساله در طول مدت ۱۲ سال حضور او در آموزش و پرورش دارد؟
در این نشست، نمونه هایی از پژوهش های طولی که سخنران در خارج از کشور (انگلستان و آلمان) در آنها شرکت دارد و همچنین دو نمونه از پژوهش های طولی که هم اکنون در کشور آغاز شده است، ارائه خواهد شد.