شنبه ۱۱ آبان ماه ۱۳۹۲
سخنران:
دکتر ابراهیم طلایی
عنوان:
«تغییر را احساس کنیم!
اندازه گیری و تحلیلِ تغییر و تحول
در تعلیم و تربیت: مطالعات طولی در علوم تربیتی (چیستی، چرایی، چگونگی و چالش ها)»
استدلال اصلی سخنران در این جلسه این بود که تغییر و تحول در آموزش و پرورش را می بایست در قامت دانش آموز جستجو کرد نه در قامت اسناد و تغییرات ساختاری. آنچه تا کنون ظرف دو یا سه مرحله تحت عناوین تغییر بنیادین یا تحول بنیادی بعد از انقلاب رخ داده است را در قامت اسناد تحولی، تغییر ساختار نظام آموزشی همانند تغییر نظام متوسطه در دهه ۷۰ و تغییر نظام آموزش ابتدایی در سال گذشته تحت عنوان ۶-۳-۳ و یا تغییر در قامت ساختار اداری همچون افزودن یا کاستن معاونتی در مدرسه یا ستاد، و یا در نهایت در قامت تغییر کتب درسی می توان یافت. سخنران این چنین تغییراتی را تغییراتی صورتی در مقابل تغییرات سیرتی می نامد. علاوه بر این تغییرات کلان، سایر تغییرات که تحت عناوین طرح و برنامه های نوآوری در آموزش و پرورش ارائه و اجرا گردیده است هم از همین جنس اند همانند طرح هوشمند سازی، طرح سباح، طرح درس پژوهی. چانچه تغییر بخواهد در قامت دانش آموز نگریسته شود و به مرحله تغییر سیرتی در تعلیم و تربیت و خروجی های آن نگریسته شود، نیاز به روش های تتبع و تحقیق خاصی است. یکی از این روش ها که تغییرات را اندازه گیری، رصد و تحلیل در بافتار می کند، تحقیقات طولی هستند که با نگاه همه جانبه ای بیشتر محیط های یادگیری و فرصت های یادگیری دانش آموز را وارسی، اندازه گیری و در محاسبه وارد می کند و از آن طرف اثرش را بر ساحت های چندگانه رشدی کودک محاسبه، تحلیل و در بلند مدت پایش می کند.
مطالعات طولی با لحاظ همه ویژگی هایی که بر آنها مترتب است در کشور مان به ندرت و در تعلیم و تربیت تقریبا اصلا انجام نمی شود. این در حالی است که در عرصه بین الملل چنین پژوهش هایی سال های پیش آغاز گشته اند و هم اکنون قادرند تاثیرات نظام رسمی و غیر رسمی تربیت را حتی در بزرگسالی و کهنسالی واکاوی کنند.
در ادامه ایشان با معرفی یک پژوهش طولی که در انگلستان همکاری دارند (پیگیری رشد گروهی از دانش آموزان از ۳ تا ۱۸ سالگی) و دو پژوهش طولی که در کشور آغاز نموده اند، به معرفی این چنین تحقیقات و چگونگی و چالش های آن پرداختند.
در پایان سؤالاتی مطرح شد که برخی از آنها در زیر آمده است:
– نتایج مطالعات طولی در عرصه تعلیم و تربیت برای قانع کردن چه کسانی است؟ سیاست‌گذاران یا والدین؟
– مطالعات طولی فقط توصیف است یا به عرصه تبیین هم کشیده میشود؟
– از نحوه نمونه گیری ها و چگونگی تبیین آیتم ها سؤال شد.
– آیا در مطالعات طولی آیتم سیاست‌گذاری کلان که ممکن است سایر معادلات مانند خانواده، جامعه و معیارهای فردی و … را در تحت تأثیر قرار دهد هم لحاظ میشود؟
در پاسخ چنین اشاره شد که نتایج این نوع مطالعات هم به سیاست‌گذاران و هم والدین عرضه میشود؛ چه در عرصه تصمیم‌گیری ها و سیاست‌گذاری‌ها و چه برای والدین نتایج این نوع تحقیقات مفید واقع میشود. چرا که در درجه نخست به بررسی این امر می پردازد که چه شد که این شد؟ خاستگاه تصمیم‌گیری‌ها، تحولات و چرایی آنها بررسی میشود. از این رو مطالعات طولی صرفاً به توصیف نمی‌پردازد بلکه به طور عمده به تبیین می‌پردازد. همچنین تصریح شد اگر چه مهم است که دانش آموز در چه دوره ای و در چه شرایطی به لحاظ وضعیت سیاسی کشور و … متولد می شود اما چون هدف از انجام این نوع مطالعات رصد تغییرات در کلاس درس و دانش آموز است بنابراین تأثیر آیتم سیاست‌گذاری های کلان در سایر معادلات در این نوع تحقیق کمتر مورد توجه است.