پنجمین نشست علمی ماهانه انجمن مطالعات برنامه درسی ایران در شهریور ماه ۸۵

عنوان سخنرانی: ارزشیابی توصیفی
سخنران: دکتر محمد حسنی
تاریخ و زمان برگزاری: چهارشنبه ۲۹/۶/۸۵ ساعت ۱۰ الی ۱۲
مکان برگزاری: تهران- خیابان ایرانشهر شمالی- سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی- طبقه هشتم- سالن اجتماعات

چکیده:

      مدتی است که نظام آموزشی  در دوره عمومی در زمینه ارزشیابی تحصیلی طرحی را تجربه می نماید که به ارزشیابی توصیفی مشهور است. این طرح به منظور دستیابی به نسخه بومی ارزشیابی تحصیلی با رویکرد کیفی و متناسب با نظام آموزشی کشور به صورت آزمایشی در تعدادی از مدارس کشور اجراء شد. از آنجا که این طرح سال پایانی اجرای آزمایشی خود را سپری می کند، ضرورت دارد.به این تجربه ارزشمند نگاهی دقیق و نقادانه داشته باشیم. در این گزارش تلاش می شود کلیاتی از طرح در اختیار مخاطبان قرار گیرد.
۱٫مراحل شکل گیری و اجرای طرح
این طرح در طی ۵ سال شکل گرفت و گسترش یافت که مراحل آن به شرح زیر است.
۱-۱٫ آماده سازی   1380
۲-۱٫ مرحله پیش آزمایشی در ۲۵ کلاس در سال ۸۲/۸۱
۳-۱٫ اجرای آزمایشی در ۲۰۰کلاس پایه اول ابتدایی در سال ۸۳/۸۲
۴-۱٫ اجرای آزمایشی در ۵۰۰ کلاس در پایه اول و دوم ابتدایی در سال ۸۴/۸۳
۵-۱٫ اجرای آزمایشی در ۱۲۰۰ کلاس در پایه اول و دوم و سوم ابتدایی در سال ۸۵/۸۴
۲٫ مبانی قانونی طرح
این طرح بر اساس چند مصوبه و قانون شکل گرفته است که مهمترین آنها به شرح زیر است.
۱-۲٫ برنامه توسعه سوم: تاکید بر اصلاحات در روشها
۲-۲٫مصوبه۶۷۴ مورخ ۵/۲/۸۱: شورای عالی آموزش و پرورش« مجوز مطالعه در خصوص اصلاح مقیاس ارزشیابی»
۳-۲٫مصوبه ۶۷۹ مورخ ۳۰/۸/۸۱: شورای عالی آموزش و پرورش « مجوز تهیه طرح ارزشیابی توصیفی و اجرای آزمایشی آن»
۴-۲٫مصوبه ۲۹۶ مورخ ۱۲/۶/۸۲ :کمیسیون معین شورای عالی آموزش و پرورش «دستورالعمل ارزشیابی توصیفی»
۵-۲٫مصوبه۷۱۰ مورخ ۲۰/۱۲/ ۸۳ : شورای عالی آموزش و پرورش « اجازه اجرای سه ساله طرح»
۶-۲٫مصوبه ۷۱۳ مورخ ۲۱/۷/۸۳ : شورای عالی آموزش و پرورش «اصول حاکم بر ارزشیابی تحصیلی»
۳٫ مبانی نظری طرح
به نظر شپارد تغییری در پارادایم حاکم بر تعلیم و تربیت به وجود آمده است که هسته اصلی این تغییر رویگردانی از روانشناسی رفتار گرایی و گرایش به روانشناسی شناخت گرایی است. در مجموع می توان به این مبانی اشاره کرد.
۱-۳٫ روانشناسی شناخت گرایی
۲-۳٫نظریات جدید در باره هوش
۳-۳٫ نظریه های فلسفی جدید
۳-۴٫ تغییر دررویکرد برنامه درسی
۴٫ ضروررتهای اجرای طرح ارزشیابی توصیفی
هر تغییری در زمان و مکان  خاص بر اساس ضرورتهایی است. در حقیقت طرح ارزشیابی توصیفی
واکنشی است به وجود برخی مسائل و مشکلات  درنظام آموزش و پررش دوره عمومی. که برخی به خود نظام ارزشیابی موجود برمی گردد و برخی به نتایج این نظام ارزشیابی در آموزش و پرورش و جامعه.
۱-۴٫ مطالعه کنه / وجه
۲-۴٫ مطالعه هدف/ وسیله  
۱-۲-۴٫ آثار اجتماعی مطالعه های فوق مانند مدرک گرایی، نمره گرایی و…
۲-۲-۴٫ آثار تربیتی مطالعه فوق مانند امتحان محوری، حافظه مداری، بی توجهی به ابعاد مختلف شخصیت دانش آموز، کودک آزاری عاطفی، اضطراب امتحان
۵٫ اهداف طرح ارشیابی توصیفی
با توجه به مشکلات و مسائل فوق ارزشیابی توصیفی دو هدف عمده را دنبال می نماید. البته اهداف جزیی دیگری دردستور کار بوده است که نیازی به ذکر آنها نیست.
بهبود فرایند یاددهی یادگیری
بهبود بهداشت روانی محیط  یادگیری
۶٫ راهکارها
برای رسیدن به اهداف فوق راهکارهای زیر در طرح ارزشیابی مورد استفاده قرار گرفته است.
۱-۶٫ تغییر در رویکرد ارزشیابی پایانی
۲-۶٫ تغییر مقیاس از کمی به کیفی
۳-۶٫ تغییر در ساختار کارنامه
۴-۶٫تغییر در مرجع تصمیم گیری در باره ارتقاء دانش آموزان
۵-۶٫ تنوع بخشی به ابزارها
۷٫ نتایج
    از زمانی که این طرح آغاز شد صاحب نظران وتصمیم گیرندگان نسبت به نتایج حساس بودند و به دنبال گرفتن بازخورد از اجرای آن بودند. در طی چهار سال اجرا، بازخوردهای فرایندی برای بهبود مستمر طرح  از اجرا جمع آوری می شده و مورد استفاده قرار می گرفته است. در عین حال به صورت آکادمیک چندین طرح پژوهشی، پروژه کارشناسی ارشد و دکتری در زمینه ارزشیابی توصیفی انجام گرفته است. بررسی و نظر سنجی از مدیران، معلمان و والدین نقاط ضعف و قوت طرح را کم و بیش آشکار کرده ست که مهمترین آن به شرح زیر است.
۱-۷٫ قوتها: کاهش اضطراب دانش اموزان، افزایش علاقه به یادگیری، تعمیق یادگیری، افزایش شناخت ضعف و قوت دانش آموز، افزایش مشارکت والدین در یادگیری دانش آموز،افزایش حس همکاری و همیاری در بین دانش آموزان، کاهش رقابت، ارتقااعتماد به نفس در دانش آموزان، افزایش پیشرفت تحصیلی و….
۲-۷٫ ضعفها: افزایش حجم کار نوشتاری معلم، عدم تناسب با تراکم جمعیت کلاس، کاهش رقابت، کمبود منابع مطالعاتی و آموزش برای معلمانه نگرش منفی والدین،عدم وجود دستور العمل یکسان،زمان بر بودن فعالیتهای ارزشیابی توصیفی
۳-۷٫ نتایج برخی پژوهشها
کریمی : کاهش اختلالات رفتاری
حقیقی: افزایش عمق یادگیری و خلاقیت
محمدی : افزایش اعتماد به نفس
شکرالهی : متناسب بودن ارزشیابی توصیفی با استانداردهای ارزشیابی
مرتضایی : نگرش مثبت والدین نسبت به طرح
کلهر : نگرش مثبت معلمان و والدین نسبت به طرح
رضایی: بهبود یادگیری