فراخوان مقاله ویژه نامه واژگان پایه و برنامه درسی
w سوابق طرح واژگان پایه
طرح واژگان پایه از سال ۱۳۷۹ آغاز گردید و پس از دو سال فعالیت مطالعاتی به مرحله گردآوری داده‌ها رسید. داده‌ها از ۱۷۵ مدرسه ابتدایی در سراسر ایران جمع‌آوری شد. پس از گردآوری داده‌ها، برای ساخت نرم افزار ویژه این پژوهش، وارد کردن حجم عظیمی از داده و پس از آن تجزیه و تحلیل داده‌ها به صورت رایانه‌ای و دستی اقدام شد. در پایان، گزارش این پژوهش در سال ۱۳۸۴ در پنج جلد آماده و ارائه گردید. گفتنی است که در سال ۱۳۸۳، طرح در هجدهمین جشنواره بین المللی خوارزمی در بخش پژوهش‌های کاربردی حائز رتبه دوم شد و در سال ۲۰۰۵ میلادی برنده جایزه آیسسکو گردید. هدف این طرح در مرحله نخست، بنابر سفارش زنده یاد مهندس جعفر علاقه‌مندان، رئیس وقت سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، پاسخ به نیاز مؤلفان کتاب‌های درسی به نوعی بانک واژگانی سطح‌بندی شده بود. پس از اتمام طرح و انتشار گزارش آن به دلایلی از جمله تعدد فهرست‌های واژگانی و حجم بالای گزارش و عدم استفاده از نتایج طرح، در سال ۱۳۸۶ مهندس مهدی نوید، دبیر شورای عالی آموزش و پرورش و رییس وقت سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی پیشنهاد اجرای طرح پژوهشی کاربست یافته‌های واژگان پایه را داد. گزارش این طرح اواخر سال ۱۳۸۷ ارائه گردید.
w ضرورت ویژه نامه
کمبود مقالات درباره زبان در نشریات علمی- پژوهشی حوزه آموزش و پرورش کشور را می‌توان به تعداد اندک پژوهش‌های صورت گرفته در این زمینه نسبت داد. اگر چه این توجیه کاستی فوق را برطرف نمی‌کند بلکه به نظر می‌رسد اشاعه هر چه گسترده‌تر نتایج و یافته‌های پژوهش‌های صورت گرفته و اطلاع‌رسانی آنها به مخاطبان به ویژه دست اندرکاران تعلیم و تربیت راهی مناسب‌تر برای جبران بخشی از بی‌توجهی به زبان باشد. زیرا می‌توان شواهدی یافت که بخشی از عدم کاربست یافته‌های پژوهش‌ها به طور کلی در آموزش و پرورش ناشی از پنهان بودن یافته‌ها و یا بی‌میلی مخاطبان بالقوه این یافته‌ها برای مطالعه گزارش‌های پژوهشی پرحجم باشد. طرح پژوهشی واژگان پایه از جمله این پژوهش‌هاست که با وجود نیاز به نتایج آن و علیرغم استقبال کارشناسان آموزش و پرورش و دفتر تالیف کتاب‌های درسی، متاسفانه می‌توان گفت تاکنون در کتاب‌های درسی از یافته‌های آن استفاده نشده است. از این جهت می‌توان اطمینان داشت که معرفی دستاوردهای این پژوهش از ابعاد مختلف امکان کاربرد نتایج این طرح را از سوی دست اندرکاران آموزش و پرورش کشور بیشتر می‌کند. در پایان لازم است گفته شود که اغلب نتایج و یافته‌های طرح واژگان پایه تاکنون جز در گزارش‌های پژوهشی مربوطه انتشار نیافته است و با اطمینان می‌توان گفت که به صورت بالقوه دارای مخاطبان و علاقه‌مندان بسیاری است و در صورت انتشار این ویژه‌نامه، مخاطبان برای نخستین بار با مجموعه مقالات مربوط به این طرح و نتایج آن در یک نشریه روبرو خواهند شد.
w محورهای ارائه مقاله
این ویژه نامه دارای هشت موضوع محوری برای ارائه مقاله و دربردارنده موضوعاتی است که یا درباره آن پژوهش صورت گرفته است اما نتایج پژوهش‌ها منتشر نشده‌اند و یا دادههای آن با توجه به طرح واژگان پایه وجود دارد و می‌توان با اتکا به آنها مقالاتی را تهیه نمود. همچنین باید گفت که در این موضوعات کاربست نتایج طرح واژگان پایه در آموزش و پرورش به ویژه در تالیف کتب درسی جایگاه ویژه‌ای دارد.
۱٫ نقد و بررسی مطالعات واژگانی- آموزشی درباره کتب درسی کشورهای دیگر
بررسی تطبیقی واژگان کتب درسی کشورهای دیگر نشان‌دهنده جایگاه واژگان پایه در تالیف کتب درسی است و همچون هر بررسی تطبیقی دیگری روشنگر جایگاه کشورمان در این زمینه در مقایسه با دیگر کشورها خواهد بود.
۲٫ کاربرد روش‌ها، ابزارها و دادههای طرح واژگان پایه در پژوهش‌های برنامه درسی
روش‌ها و ابزارهای مورد استفاده در مراحل مختلف طرح پژوهشی واژگان پایه به دلیل فقدان تجربه‌ای مشابه در این سطح منجر به تولید ابزارها و استفاده از روش‌هایی خاص گردید. طرح و الگوی نمونه‌گیری واژگان پایه که پس از نقد و بررسی شماری از طرح‌های نمونه‌گیری اجرا شده در آموزش و پرورش کشور، از جمله تیمز و پرلز، معرفی گردید نمونه‌ای از روش‌های یاد شده است. این الگو با توجه به تنوع زبانی و گویشی مناطق مختلف کشور، وسعت کشورمان، تعدد مدارس ابتدایی (۶۸۰۰۰ مدرسه ابتدایی) و چگونگی پراکندگی آن و محدودیت‌های مالی و اجرایی، از ویژگی‌های خاصی برخوردار است و می‌توان این تجربه را در دیگر پژوهش‌های برنامه درسی به کار برد.
همچنین در طرح واژگان پایه سه ابزارِ آزمون تولیدی، آزمون ادراکی و پرسشنامه واژگانی معلمان طراحی شد و مورد استفاده قرار گرفت. هریک از این ابزارها قابلیت کاربرد در طرح‌هایی با موضوع مشابه در حوزه برنامه درسی را دارند؛ از جمله می‌توان از آنها برای تشخیص توانایی‌ها و ناتوانی‌های واژگانی کودکان بهره برد. علاوه بر روش‌ها و ابزارها، دادههای گردآوری شده در این طرح بسیار گسترده‌اند و می‌توان از آنها به تناسب در پژوهش‌های حوزه‌های گوناگون برنامه درسی بهره برد؛ مثلا دادههای گردآوری شده از آزمون تولیدی، متونی کتبی را (از سراسر کشور) فراهم کرده است که برای پژوهش درباره مسائل نوشتاری (املاء، انشاء، دستور زبان و… ) دانش آموزان ابتدایی قابل استفاده است و با وجود این داده‌ها دیگر نیازی به مراحل پر هزینه و دشوار گردآوری داده به صورت میدانی نخواهد بود.
۳٫ کاربرد طبقه‌بندی‌های بسامدی و موضوعی واژگان پایه در برنامه‌ریزی درسی و آموزش
یافته‌های اصلی طرح واژگان پایه با توجه به هدف این پژوهش، فهرستی از واژه‌هاست. طبقه‌بندی بسامدی و موضوعی واژگان پایه علاوه بر معرفی مطلوبتر یافته‌ها، با توجه به طبقه‌بندی موضوعات درسی در برنامه درسی و در کتاب‌های درسی، امکان کاربرد واژگان پایه را با توجه به موضوعات درسی فراهم می‌سازد.
۴٫ واژگان پایه فارسی از دیدگاه جهانی‌های واژگانی
جهانی‌های واژگانی اصطلاحی است زبان‌شناختی و مطالعه در این زمینه به منزله مطالعه تطبیقی معنایی و موضوعی واژگان پایه فارسی و واژگان پایه کودکان در کشورها و زبان‌های دیگر است. این موضوع با هدف شناخت اشتراکات معنایی و موضوعی واژگان پایه و یافتن جهانی‌های واژگانی مورد توجه قرار گرفته است.
۵٫ واژگان پایه و تالیف کتاب‌های درسی
هدف طرح واژگان پایه در مرحله نخست، بنابر سفارش سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، پاسخ به نیاز مؤلفان کتاب‌های درسی و کاربرد واژگانی متناسب با دانش واژگانی فارسی دانش آموزان دبستانی ایرانی در کتاب های درسی بوده است. سه عنوان زیر نمونه‌هایی از کاربرد یافته‌های واژگان پایه در تالیف کتب درسی است.
۵-۱٫ یافته‌های واژگان پایه در خدمت تالیف کتاب درسی ریاضی
۵-۲٫ واژگان پایه ابزار سنجش واژگان کتاب‌های درسی: مطالعه موردی کتاب "بخوانیم" پایه اول
۵-۳٫ واژگان پایه و تالیف کتب درسی کودکان استثنایی
۶٫ تمرکززدائی از نظام برنامه‌ریزی درسی با توجه به ویژگی‌های زبانی در ایران
وجود زبان‌ها و گویش‌های مختلف در کشور و استفاده از زبان فارسی در آموزش و پرورش متمرکز کشور موجبات بی‌عدالتی آموزشی را در میان دانش‌آموزان مختلف در سطح کشور فراهم می‌آورد. با توجه به طبقات نمونه طرح واژگان پایه، یافته‌های مهمی در این زمینه به دست آمده است؛ انتشار و اطلاع‌رسانی درباره این یافته‌ها، گامی ابتدایی در راه رفع محرومیت‌های زبانی در کشور است. جایگاه زبان فارسی در وحدت بخشیدن به فرهنگ کشور از طریق نظام رسمی آموزش و پرورش و وجود نظام متمرکز در آموزش و پرورش کشور نیز مسائلی را به وجود آورده است؛ به نظر می‌رسد از طریق دادههای گردآوری شده در طرح واژگان پایه می‌توان به راه حل‌هایی در این زمینه رسید و برنامه‌ریزان درسی می‌توانند با استفاده از این یافته‌ها به حل آن بپردازند.
۷٫ واژگان پایه و آموزش زبان فارسی
آموزش زبان فارسی بخش مهمی از برنامه درسی مقطع ابتدایی و البته سایر مقاطع را به خود اختصاص می‌دهد. استفاده از واژگان پایه به عنوان واژه‌های آشنای کودکان ایرانی در زبان فارسی در آموزش زبان فارسی، موجب بهبود آموزش زبان فارسی و فراهم کردن امکان یادگیری مطلوبتر در این درس می گردد و با توجه به تاثیر مهارت های زبانی در یادگیری، این امر موجب بهبود یادگیری در سایر دروس و موضوعات درسی می گردد و از این طریق کاهش افت تحصیلی را نیز در پی خواهد داشت.
۸٫ نقد طرح واژگان پایه
با وجود نتایج درخشان طرح واژگان پایه، گستردگی دامنه پژوهش، تعدد مراحل پژوهش و طولانی بودن آن، دشواری‌های پژوهشی و دیگر محدودیت‌ها در این طرح، بی‌تردید کاستی‌هایی را پدید آورده است. بنابراین بررسی ضعف‌ها و قوت‌های طرح واژگان پایه موضوعی است که با هدف بهبود کیفیت پژوهش‌های بعدی پیشنهاد می‌شود.
w مهلت ارسال چکیده: 15 فروردین ۸۹
w مهلت ارسال چکیده همراه اصل مقاله: ۲۵ اردیبهشت ۸۹
علاقمندان به ارسال مقاله، اصل مقاله را به همراه چکیده به آدرس زیر ایمیل نمایند.
Email: persian.core.vocabulary@gmail.com