گزارش سال ۹۰ گروپ روش‌شناسی پژوهش

کمیسیون‌ها

انجمن مطالعات برنامه درسی ایران

گزارش عملکرد یکساله گروه ویژه پژوهشی (گروپ) روش شناسی پژوهش تربیتی (برنامه درسی)

سال تحصیلی ۹۱-۱۳۹۰

 با عرض سلام خدمت اعضای محترم انجمن مطالعات برنامه درسی خداوند را صمیمانه سپاسگزاریم که عنایتی فرمود تا اولین سال از شروع بکار گروه ویژه پژوهشی (گروپ) یا همان سیگ روش شناسی پژوهش تربیتی را با افت و خیزهای آغازین و طبیعی پشت سربگذاریم. از فرد فرد اعضای گروپ هم صمیمانه تشکر می کنم که با حضور خود در نشست های ماهانه، کارگاه ها و ژورنال کلاب ها، ارائه نظر و پیشنهاد در وبلاگ گروپ و حضوری ما را به ادامه کار دلگرم نمودند. به پیوست گزارش سالانه گروپ روش شناسی تقدیم حضور می گردد تا با نظرات و پیشنهادات خویش ما را یاری کنید.

تنظیم کننده: ابراهیم طلائی – دانشگاه تربیت مدرس(مسئول گروپ)

 

مقدمه

 

گروپ روش شناسی پژوهش در تابستان ۱۳۹۰ شکل گرفت و هم اکنون در آستانه اولین سالرروز شکل گیریش است لذا طبیعی است برخی از اقدامات و فعالیت ها دارای کاستی ها و ضعف هایی باشد که منشا تجربه ای برای برنامه های سال بعد گردد.

 

دامنه موضوعی

 

گروپ روش شناسی بنا داشته در چهار حوزه موضوعی ذیل برنامه های خود را سامان بخشد:

 

Ø       روش های کیفی پژوهش در حوزه تعلیم و تربیت(  Qualitative educational research methods)

 

Ø       روش های کمی (خصوصا روش های پیشرفته و نوین)پژوهش در حوزه تعلیم و تربیت(Advanced quantitative educational research methods)

 

Ø       مبانی فلسفی و معرفت شناختی پژوهش در حوزه تعلیم و تربیت(philosophical and epistemological foundations of educational research)

 

Ø       پژوهش برای عمل و سیاستگذاری تربیتی(Educational research for policy and practice )

 

اعضا

 

در حال حاضر در لیست ایمیلی  که در گروپ ایجاد شده است حدود ۲۸۸ نفر ایمیل های گروپ را دریافت می کنند و از این تعداد معمولا بین ۴۰ تا ۸۵ نفر در جلسات شرکت داشته اند. ویژگی های جمعیت شناختی اعضای فعال که در ابتدای نشست ها خود را معرفی می کنند هم قابل توجه است. در آخرین نشست امسال بر ای نمونه از مجموع ۶۰ نفری که در جلسه بودند، ۸ نمفر هیات علمی و بقیه دانشجویان ارشد و دکتری، از گرایش های برنامه درسی، مدیریت آموزشی، روانشناسی تربیتی، تکنولوژی آموزشی … و حتی آموزش پژشکی؛ از دانشگاه های داخل تهران و کاشان، و شهرستانهای اطراف و حتی دانشگاه تاجیکستان، آزاد و پیام و نور و دولتی حضور داشتند. به طور کل جمع متنوعی از افراد که به موضوع روش شناسی  خصوصا موضوعات و مباحث جدید و چالش برانگیز آن علاقه دارند در این جمع گردهم می آیند.

فعالیت ها

الف) نشست های علمی: در سال تحصیلی جاری ۸ نشست علمی (هر ماه یک نشست بجز فروردین که نیمی از آن تعطیل است) در موضوعات روش شناسی و با حضور متوسط ۵۰ نفر از اعضا و توسط اساتید از حوزه های مختلف روش شناسی برگزار گردید: لیست عناوین سخنرانی ها به شرح ذیل است:

زمان

سخنران

موضوع

توضیحات

 

شنبه ۲۳ مهرماه ۱۳۹۰

۶-۴ بعد از ظهر

دانشگاه تربیت مدرس- دانشکده علوم انسانی

دکتر زهرا نیکنام (دانش آموخته دانشگاه تربیت مدرس دررشته برنامه ریزی درسی)

روش تحقیق بر مبنای مصاحبه عمیق و تجزیه و تحلیل داده های کیفی(مبتنی بر رساله دکتری سخنران(

 

 deep interviewing & qualitative data analysis

گفته میشود شما یا در تحقیق به اثبات نظریه می پردازید یا به خلق نظریه

(theory verification OR theory generation)(Punch, K. 2004)

 پژوهش های کیفی را بیشتر منتسب به دومی می کنند اما در عمل پژوهشگران چالشهای فراوانی را پیش رو دارند. در این سخنرانی دکتر نیکنام به افت و خیزهای این مسیر اشاره خواهند کرد.

 

 

شنبه ۱۴ آبان

۶-۴ بعد از ظهر

دانشگاه تربیت مدرس- دانشکده علوم انسانی

دکترعلیرضا صادق زاده (استادیار فلسفه تعلیم و تربیت- دانشگاه تربیت مدرس )

رویکرد اسلامی به روش شناسی پژوهش تربیتی: چیستی و چرایی

An Islamic approach to educational research methodology: What is it and Why?

دکتر صادقزاده در این گفتار که بر اساس رساله دکتری خویش، تدریس درس روش شناسی تحقیق در دانشگاه تریت مدرس، و مقاله ایشان در ویژه نامه روش شناسی مجله نوآوری های آموزشی تدوین گردیده به چرایی و چیستی رویکرد اسلامی به روش شناسی است.

 

 

 

شنبه  26 آذر

۶-۴ بعد از ظهر

دانشگاه تربیت مدرس- دانشکده علوم انسانی

دکتر محمود مهرمحمدی (استاد تمام دانشگاه تربیت مدرس، چهره شناخته شده حوزه برنامه درسی و مترجم کتاب روش شناسی مطالعات برنامه درسی)

کیفیت پژوهش های کیفی در ایران: فرار از اثبات گرایی و غلطییدن (یا روش هایی برای نغلطیدن ) در ورطه نسبیت گرایی )

 

 

Quality of qualitative research in Iran:

The optimal point between escaping from positivism or not being trapped by relativism

 

کتاب روش شناسی مطالعات برنامه درسی

(Forms of curriculum inquiry, Edmund C. Short)

که توسط پروفسور مهرمحمدی و همکارانشان ترجمه شده یکی از کتابهای مرجع و موثق در حوزه پژوهش های کیفی در کشور است که جایزه کتاب فصل را نیز ازآن خود کرده است. در این حوزه کار بسیار اندک انجام شده و روش های کیفی در کشور هنوز در ابتدای راه هستند لذا جایگاه ویژه ای برای تامل و مباحثه دارند.

 

 

شنبه ۱۷ دیماه

۶-۴ بعد از ظهر

سالن جلسات انجمن مطالعات برنامه درسی

دکتر خسرو باقری (استاد تمام دانشگاه تهران و چهره شناخته شده در حوزه فلسفه تعلیم و تربیت، رئیس انجمن فلسفه تعلیم و تربیت ایران و پدید آورنده کتاب روشهای پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت

مبانی فلسفی و معرفت شناختی پژوهش در حوزه تعلیم  تربیت

Philosophical and epistemological foundations of educational research

بسیاری ازمنتقدان حوزه پژوهش های تربیتی یکی از سرچشمه های ضعف کیفیت این پژوهشهاراعدم آشنایی محققان این حوزه با مبانی نظری پژوهش وسیر تطور نظری این حوزه میدانند. پروفسور باقری با تمرکز چند ساله خویش بر این حوزه میتواندبرخی از این نگرانی ها را مورد توجه قرار دهد.

 

 

شنبه

۸ بهمن ۱۳۹۰

دکتر نعمت الله فاضلی

دانشگاه علامه طباطبائی

خود مردم نگاری

Autoethnography

 

 

 

 

شنبه ۶ اسفند ماه ۱۳۹۰

 

 

دکتر علیرضا کیامنش

(استاد دانشگاه خوارزمی)

روش تحقیق ترکیبی

Mixed methods Research

روش تحقیق کمی کمک میکند تا جنبه های قابل مشاهده یک تحقیق اندازه گیری شود و روش تحقیق کیفی، پدیده مورد مطالعه را در شرایط طبیعی خود بررسی میکند ودرواقع مجموعه ای از شواهد تجربی است. اما گاهی پژوهشگر با استفاده از یکی از این دو روش نمیتواند جنبه های نهفته یک پدیده را بخوبی شناسایی کند لذا با ترکیب نمودن این دو روش به درک بهتری از پدیده دست می یابد. در واقع هدف روش تحقیق آمیخته دستیابی به شواهد بیشتر برای درک پدیده ها و استفاده از روشهای کمی برای گردآُوری و تحلیل شواهد کیفی است .

 

شنبه ۲۳ اردیبهشت

۱۳۹۱

دکتر یزدان منصوری

استادیار دانشگاه خوارزمی

گامهای
عملی در پژوهش کیفی: از گردآوری داده ها تا تفسیر یافته ها

 

شنبه ۲۰ خرداد ماه ۱۳۹۱

دکتر علی نوری (استادیار دانشگاه ملایر و دانش آموخته دانشگاه تربیت مدرس):

Grounded Theory

  ( نظریه زمینه ای یا نظریه برخاسته از داده ها )

 

 

 

 

ب) کارگاه آموزشی: در سال تحصیلی گذشته  گروپ روش شناسی دو کارگاه برگزار نمود که با عنایت به جذب اسپانسر درآمد حاصل از ثبت نام ها عینا به حساب انجمن واریز گشته است (نزدیک ۳ ملیون تومان). عناوین کارگاه ها عبارتند از:

 

مدرس

کارگاه

تاریخ

دکتر حمیدرضا حسن ­آبادی

عضو هیات علمی دانشگاه تربیت معلم تهران و فارغ التحصیل دانشگاه تهران

 

مدل­یابی معادلات ساختاری

برای پژوهش های تربیتی

Structural equation modeling (SEM) for educational research 

دو روز و هر روز ۸ ساعت

 

۱۲ و ۱۳ آبان ماه ۱۳۹۰

دکتر محمد فاضلی

دانشگاه مازندران

تحلیل محتوای کیفی

۲۵ خرداد ۱۳۹۱

 

ج) باشگاه مجلات (ژورنال کلاب): گروپ روش شناسی موفق به برگزاری یک ژورنال کلاب با مشخصات زیر گردید:

موضوع: پژوهش روایی

ارائه دهنده مقاله : خانم سولماز نورآبادی دانشجوی دکتری برنامه درسی دانشگاه تربیت معلم

موضوع مقاله: نمونه ای از پژوهش روایی (narrative inquiry)

میهمان و بحث کننده جلسه: دکتر محمد سعید ذکایی عضو هیات علمی گروه مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی

مقاله ی اصلی جلسه:

 Scherff, Lisa (2008Disavowed:The stories of two novice teachers.Teaching and Teacher Education, vol. 24, p. 1317-1332

موضوع مقاله حکایت دو معلم تازه کار است که فرازهایی از زندگی شان را که منجر به ترک حرفه معلمی شده است را حکایت می کنند . 

 

د) سخنرانی افتتاحیه گروپ: برای شروع  و به نوعی افتتاحیه گروپ دکتر حیدرعلی هومن به عنوان یکی از پیشکسوتان حوزه روش تحقیق در کشور سخنرانی افتتاحیه را در تیر ماه ۱۳۹۰ بیان فرمودند. موضوع سخنرانی هم گذشته، حال و آینده تحقیقات آموزشی و تربیتی در ایران بود که با حضور و پرسش و پاسخ های پس از آن محفلی برای بیان وضعیت حال و آینده پژوهش تربیتی در کشور پدید آورد.